Prof.Dr. M. Oluş ARIK, Ankara Üniversitesi

Hasankeyf 2002 yılı çalışmaları altı ayrı sektörde sürdürülmüştür:

1986 yılından beri kazısı devam eden merkezi kazı alanında, Koç ve Süleyman Camileri önünde kalan ve modern yerleşim alanları altına doğru devam eden alanın kazısı tamamlanmıştır. Daha önceki yıllarda bulduğumuz tarihi sokağın bu alanda kalan kısmı ortaya çıkarılmış; burada ayrıca temel seviyesinde yapı kalıntıları bulunmuştur. Bu alanın bu yapılar topluluğu önünde büyük bir meydan oluşturacak şekilde yapıldığını düşünmekteyiz, ancak modern yerleşimler altında kalan kısmından dolayı bunu şimdilik kesin olarak söyleyemiyoruz.

Kızlar Camiinin güneyinde kalan ve kazısına geçen yıl başlanan Küçük Külliye diye adlandırdığımız, anıtsal revaklı avlusu olan mescit ve çevresinde ek binalardan oluşan yapılar topluluğunda çalışmalara devam edilmiştir. Buradaki mescidin güneyinde yapılan kazılarda birbirine bitişik mekanlar ortaya çıkarılmıştır. Bu mekanların seramik atölyeleri olabileceğini düşündüren bazı veriler elde edilmiştir. Burada kil tekneleri ve içlerinde killer bulunan çömlekler ortaya çıkarılmıştır.

Küçük Külliye’nin güneydoğusunda yamacın eteklerinde bir kısım duvarları toprak üstünde görünen tümsekte de bu yıl ilk kez kazılara girişilmiştir. Burada da küçük boyutlarda külliye planına benzeyen, mescid, türbe, anıtsal ön-avlu ve ek binalardan oluşan bir kompleks ortaya çıkarılmıştır.

Bu yıl kazısına devam edilen başka bir alan ise, geçen yıl önemli bir yenilik olarak karşımıza çıkan seramik fırınlarının bulunduğu yer olmuştur. Daha önce ortaya çıkarılan dört fırına ek olarak, bu yıl da iki tane daha fırın kalıntısı ortaya çıkarılmıştır. Önemli sayıda sırlı ve sırsız form veren seramikler ile üç ayaklar, fırın malzemeleri ve sır curufları bulunmuştur. Ayrıca bu alanda atık seramiklerin bulunduğu bir seramik çöplüğü kazılmış olup, burada çok miktarda değişik tekniklerde yapılmış seramik parçalar ile minai tekniğinde yapılmış ve üzerinde insan tasviri bulunan seramik örneği ele geçmiştir.

Dicle kıyısında bulunan, Camii Mardinike diye anılan ve sahil sarayı olduğu düşünülen yapıda da bu yıl kazı çalışmalarına devam edilmiştir. Geçen yıl yapının güney cephesinde kazılar yoğunlaşmıştı. Bu yıl buradaki mekanların kazılması sonucu, alanın sonradan mezarlık olarak kullanıldığı sanduka ve mezar taşlarından anlaşılmıştır. Bu yıl, Dicle kıyısına yakın olan kuzey cephesinde de kazılara girişilmiştir. Kuzey bölümde yer alan geniş alan içinde çeşitli büyüklükte mekanlar ile doğu cephede büyük sütunlarla oluşturulmuş eyvan şeklinde düzenlenmiş gibi görünen mimari kalıntılar ortaya çıkarılmıştır.

Bu yıl ayrıca, Yukarı Şehir’de yeralan Büyük Saray’da da çalışmalara girişilmiş; geniş bir alana yayılan bu yapı topluluğunun yüzey araştırılması ve temizliği yapılarak, hal-i hazır planının çıkarılmasına yönelik ilk etap çalışmalarına da esas olmak üzere yapının çeşitli bölümlerinde kazı çalışmalarına başlanılmıştır. Bu çalışmalar sırasında yapının güneydoğu cephesi boyunca beden duvarları ve kapısı belirlenmeye çalışılmış; yapı üzerinde çeşitli mekanların kazısı gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar sırasında sırlı ve sırsız seramik parçaları, sekiz köşeli ve haç kolu formunda çiniler, süslemeli alçı parçaları ele geçirilmiştir.

Kazı çalışmaları dışında kalenin girişindeki zikzaklı rampa otantik özellikleri muhafaza edilerek rahat iniş çıkışa uygun biçimde yeniden düzenlenmiş ve onarılmıştır. Zikzaklı rampadaki “Orta Kapı” diye anılan anıtsal giriş için uzman ekiplere belgeleme projesi, geçici koruma projesi, statik araştırma ve raporlar hazırlatılmış; üzerinde mutabık kalınan şekliyle projenin fiili uygulamasına geçilmiş olup geçici destekleme ve askıya alma işi gerçekleştirilmiştir. Geçen yıllarda sağlamlaştırma işlemleri gerçekleştirilen Koç Camii eyvan alçı mihrabının, üzerinde yer alan duvarı tehlike arz ettiği için desteklenerek koruma altına alınmıştır.