Dr. Jale Velibeyoğlu, ODTÜ TAÇDAM

Dr. Aslı Erim-Özdoğan, İstanbul Üniversitesi

Bu yıl Garzan’daki tüm arkeolojik kültür varlıklarının belgelenmesi yapılarak bölgenin kültür envanteri bitirilmiştir. Yapılan çalışmada Prof. Dr. G. Algaze’nin 1991 yılında yapmış olduğu yüzey araştırması güncellenmiş; 43 buluntu yerine ilave olarak 40 buluntu yeri daha belgelenmiştir. Bulunan höyüklerin ve düz yerleşmelerin çoğu İ.Ö. 3.-1. Bin, Klasik Dönem ve İslam dönemlerine tarihlenmektedir. Neolitik ve hatta Kalkolitik gibi erken dönemlerin ise Gre Amer örneğinde olduğu gibi Garzan Suyun taşkınlarının oluşturduğu çakıl dolgunun altında olduğu sanılmaktadır. Höyükler ve düz yerleşmeler dışında bu yılın bulguları içinde en ilgi çekici olanlarından biri göçerlerin yazlık veya kışlık kamp yerleri olan “komlar”dır. Komlar, Neolitik Dönem köylerinin neredeyse birebir tasarımından oluşmuşlardır; bölgenin etno-arkeolojisi ve neredeyse İlk Tunç Çağı’ndan beri varolan göçer kültürünün/yaşama biçiminin en güzel kanıtlarıdır.

Diğer ilgi çekici bulgu ise, arkeoloji literatüründe “Hakkari Stelleri” olarak adlandırılan, İ.Ö. 2. Bin’e ait, öyküsel anlatımlı stellerin, “Hanik Stelleri”nin tesbit edilmiş olmasıdır. Bu steller yukarıda sözü edilen Tunç Çağı göçerlerinin günümüze bıraktıkları en güzel izlerdir.

Bothan Nehri üzerinde Siirt-Eruh yol ayırımından Güçlükonak’a kadar olan bölgede Klasik, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerine tarihlenen, Bothan’ın veya Dicle’nin geçit verdiği yerlerde, dirsek yaptığı yerlerde tahkimatlı küçük veya büyük garnizonlara rastlanmaktadır. Bunlar içinde Türbe Höyük, Türbe Höyük’ün hemen arkasındaki yüksek tepe üzerinde bulunan Kelhe Tepe ile Çattepe ve Fenik, nehirleri ve bağlantılı yol güzergahını kontrol eden en önemli garnizonlardır.

Ayrıca, Bothan Nehri üzerinde daha önce tespit edilmiş olan Part kabartması tekrar incelenmiş; kabartma haricinde yukarı doğru çıkan merdivenler ve at arabalarının tekerlek izlerini taşıyan yollar tesbit edilmiştir. Kabartmanın, yoldan geçerken kaza geçiren Partlı bir komutanın sağ kaldığı için tanrılara şükranlarını sunmak amacıyla yaptırılmış olduğu 1970’li yıllarda okunan yazıtından anlaşılmaktadır.