Dr. Gian Maria Di Nocera, Roma Üniversitesi “La Sapienza”

2002 yılı Zeytinlibahçe kazı sezonu üç ana sektörde yürütülmüştür:

1. 1999’dan beri kazılan ve 2001’de Geç Kalkolitik ve Orta Uruk tabakalarının ulaşıldığı höyüğün batı yamacında yer alan B8 açmasının devamı;

2. yeni açmaların (D5-6 açmaları) açılması ile üst konik höyüğün güneybatı yamacında 2001’de çalışılan açmanın genişletilmesi;

3. üst koninin tabanında doğuda (F5) 2001’de açılan açmanın derinleştirilmesi. Amaç sadece höyüğün bu kesimindeki stratigrafik dizilimini araştırmak olduğu için, çalışmalar tek plankare açmayla (5 x 5 m.) sınırlandırılmıştır.

 B8 Açması: Orta Uruk dikdörtgen yapısı ve tabakalaşma            Göz idolü, Orta Uruk, B8 açması

Orta Uruk yerleşmesi Şeyh Hasan ile karşılaştırılabilen ve geçen kazı sezonu çalışılan B8 açmasındaki çok odalı/hücre planlı yapıların tümünün Orta Uruk’a tarihlenen küçük, dikdörtgen kerpiçlerden yapılmış dikdörtgen binalar silsilesi oldukları anlaşılarak, kaldırılmıştır. Kazılan yapılardan birinde kuzeyde patika olarak yorumlanabilecek bir çakıllı dış alan ortaya çıkarılmıştır. Kazılan malzeme içinde tipik devrik ağızlı kase ve ağızlıklı çömlek (spouted jar) dışında döneme özgün kireçtaşı bir “göz idolü” dikkati çekmektedir.

Üst koninin güneybatı yamacında kazı alanının genişletilmesi geçen kazı sezonunda ortaya çıkarılan Orta Tunç binaların yapısının daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Höyüğün bu alanında en son yerleşim Bizans dönemine tarihlenmekte ve bu dönem yuvarlak ocaklar ve teras taş duvarlarla (D6) taşınan büyük dikdörtgen yapılarla tanımlanmaktadır. Bu tabakalar altında 2001 kazı sezonunda da olduğu gibi, (C6) Roma evleri bulunmuştur. İ.Ö. 2. Bin kompleksi Roma ve Bizans evrelerin hemen altında yer almaktadır. Son kazı sezonunda üst koninin merkezine, kuzeye doğru benzer geç tabakalar kazılmış iken bu yıl sadece Roma dönemi çukurları ve Demir Çağ yerleşimi bulunmuştur. Ortasına pişmiştoprak bir sanduka yerleştirilmiş ve geç döneme ait çok geniş bir defin çukuru en önemli buluntudur. Sanduka birbirine bakan iki bölümden oluşmaktadır. Bu çok büyük olasılıkla 1.90 m. den uzun olan gömülmüş bireyin boyutlarından kaynaklanıyordu. Sandukanın bulunduğu çukurun en güneyinde bir gömü daha bulunmuştur. Tümü Demir Çağı’na ait bu kompleks Orta Tunç Çağı yapılarını kesmektedir.

 Demir Çağı mezarları                          C5-6/D5-6 Açması: Yapı VII. Orta Bronz Çağı tahkimatlı yapı

2002 kazı sezonunda ortaya çıkarılan anıtsal Orta Tunç Çağı yapısı (Bina VII) daha büyük bir yapı kompleksinin ön bölümü olabilir. Bu üst koninin merkezine uzanmaktadır ve kazılan alan onun dış duvarının bir parçasıdır. Tüm yapı, taş temel üzerine kurulmuş ve bu temel üzerine kerpiç duvarlar doğrudan oturtulmuştur. Diğerleri masif ve 3 m. genişliğindedir. Kazılan dikdörtgen odanın biri batıda, çok dar; diğeri daha geniş güneyde olmak üzere iki açıklığı vardır. Hemen bu ikinci açıklıkta yerde mühür parçaları, odanın hemen dışında güneyde üzerinde henüz tanımlanamayan kazınmış izler bulunan bir taş bulunmaktadır. Doğuda koridor benzeri bir alan koninin merkezine doğru gitmektedir. Bu, üst höyüğün ortasında olması gereken Orta Tunç Çağı saraya / kaleye ana giriş olmalıdır. Bulunan yapılar korkunç bir yangınla tamamen yok olmuş; yıkılan duvarlar ve ahşap kirişler kompleksi tamamen yıpratmıştır. Bu yapılarda bulunan çanak çömlek Lidar Höyük ve yakında bulunan Şavi Höyük’teki Orta Tunç II ile büyük benzerlikler göstermektedir.

 F5 Açması: Çocuk mezarından Orta Bronz Çağı çanak-çömlek

Bu büyük açmanın en batı açmaları (C5 - C6) çok yıpranmış olup, Eski Tunç III-IV özgün tabakalarına benzemektedir. Zeytinlibahçe Höyüğü’nün bu üst konisinin İ.Ö. 3. Bin’in ikinci yarısından itibaren bir yerleşim alanı olduğu kesinlikle söylenebilir. Bu alan İ.Ö. 2. Bin’in başından itibaren tahkimatlı bir akropol olmuştur.

Koninin doğusundaki derin açma (F5) Bina VII’den daha çağdaş/modern Orta Tunç Çağı tabakaları göstermiştir. Evler ve atölyeler ortaya çıkarılmıştır. Kil yapımı ve kalıplama atıkları ve deforme kap parçaları kesinlikle bir fırına aittir ve bu da bu alanın özel faaliyetler için kullanıldığını gösterir. Bu açmada bir başka önemli buluntu, içinde konik boyunlu kadeh bulunan bir çocuk gömüsüdür. Bu açma Orta Tunç Çağı’nda ev ve çalışma alanlarının merkez akropol ayağında olduğunu yani tahkimat duvarının dışında olduğunu gösterir. Buna rağmen, genel yerleşim özellikleri halen araştırılmaktadır.